Maarhuizen kent een rijke geschiedenis. Dat is te zien wanneer je over de wierde wandelt en het kerkhof betreedt. De kerk stond aan de zuidzijde van het kerkhof. Als je goed kijkt, dan zie je vier puinbanen in de grond waarop de kerk hoogstwaarschijnlijk was gebouwd.

Afsplitsing van de parochie van Baflo

De bisschop van Munster stichtte in 1211 de kerk van Maarhuizen, als afsplitsing van de parochie in Baflo. De parochianen van Maarhuizen waren rijk genoeg om een eigen kerk te bouwen en een eigen pastoor te onderhouden. Ze betaalden zelfs een schadevergoeding van 3 pond aan de pastoor van Baflo, die een deel van zijn parochianen zag vertrekken en daardoor minder inkomsten had.

Kerspel

Het kerspel Maarhuizen omvatte niet alleen de wierde Maarhuizen, maar ook de grondgebieden van de boerderijen Wierdaheerd, Lutkehuisterheerd-1, Schilligeham, 't Wilde Veld, Schaphalsterheerd, Lutkehuisterheerd-2 en De Grote Meren. De kerk lag op relatief korte afstand van de andere grondgebieden; een wandeling van een half uurtje bracht je naar het kerkgebouw op Maarhuizen. Dat veranderde toen het Winsumerdiep werd gegraven. Tot 1717 lag er wel een een brug ter hoogte van de wierde van Lutkenhuizen waardoor Maarhuizen in die tijd toch goed bereikbaar bleef. Met de stormvloed van 1717 spoelde de brug ter hoogte van Lutkenhuizen weg en werd niet herbouwd. Daardoor viel de verbinding met Schilligeham weg en de bewoners van dat grondgebied sloten zich aan bij de kerk in Winsum.

Het kerspel breidde in 1468 uit met de grondgebieden van Lutje Saaxum en Ernstheem.

Tijden veranderen

De kerk van Maarhuizen doorstond woelige tijden; aan het eind van de 17e eeuw bleef het - als door een wonder – gespaard van brandschatting, plundering en vernieling. Na de reformatie in de tweede helft van de 16e eeuw neemt het draagvlak voor de kerk in Maarhuizen langzaam af. Een aantal parochianen sloot zich aan bij de doopsgezinden. Zij beleden het geloof in het geheim in schuilkerken, ook wel 'vermaanhuizen' genoemd. Ze bleven echter zoekend, en in de 17e, maar vooral 18e eeuw sloten zij zich weer aan bij de hervormde kerk Maarhuizen-Obergum. De kerk kon het niet nalaten om dit triomfantelijk in de boeken te vermelden. Het lidmaatschap van de hervormde kerk bood nogal wat maatschappelijke voordelen, en doopsgezinden kregen pas omstreeks begin 19e eeuw dezelfde rechten als hervormden en gereformeerden.

Dit heeft de teloorgang van de kerk in Maarhuizen bevorderd. De kerkdiensten op Maarhuizen stopten vanaf 1726; begraven werd er daarna nog wel.

Kerkhof

Het kerkhofje ligt op ongeveer het hoogste punt van de wierde. De graven zijn per boerderij gegroepeerd en liggen – als het even kan – zo dicht mogelijk bij het familiehuis. Op de grafmonumenten zie je vooral namen van bewoners van de boerderijen op de wierde en uit de naaste omgeving. Wat opvalt is dat er geen bewoners van de Baatjeborg begraven liggen. Het is gissen waarom dit niet is gebeurd, maar misschien vonden ze de begraafplaats niet deftig genoeg. Het kan ook zijn dat hun graven niet voorzien zijn van een grafmonument omdat ze daar geen geld voor hadden.

Sla je vanaf het toegangshek meteen linksaf en neem je dan het pad langs de westkant, dan zie je negen stenen. Deze zijn allemaal van graven van bewoners die op de Enne Jans Heerd gewoond hebben. Het familiehuis ligt op niet veel meer dan 50 meter ten zuidwesten van het kerkhof. Op de gedenksteen van de naamgever van de heer staat:

Den 18 september 1812 is de eerzame Enne Jans te Mensingeweer in zijn woning no. 16 overleden, oud ruim 75 jaren, nadat zijn erevrouw Grietje Freerks op den 4 april 1788 te Maarhuizen op de plaats no. 9 overleden is, oud 52 jaren, en liggende alhier begraven.

De oudste steen op het kerkhof dateert van 1636, toen Berend Eppens van de Schaphalsterheerd overleed. Ongetwijfeld werden er eerder mensen begraven, de kerk werd immers gebouwd in 1211. Uit die tijd zijn er geen grafmonumenten bewaard gebleven. De graven op het kerkhof zijn allemaal van na de Reformatie.